یادداشتهای نویسندگان درباره ی پاتریک مودیانو, صاحب نوبل ادبیات سال 2014
همانطور که در لینک زیر برایتان قرار دادم و نوشتم پاتریک مودیانه برنده جاییزه نوبل 2014 شد
"پاتریک مودیانو"برنده جاییزه نوبل 2014
حالا برخی نویسندگان یادداشت های برای این شخص نوشته اند که در زیر بیان میکنم
اسدالله امرایی:
جایزه نوبل ادبیات سال 2014 پس از گمانهزنیهای متعدد و شرط بندی و بحث و جدل و تبلیغات، آه و حسرت را به دل برخی گذاشت و موجب شادمانی عدهای دیگر شد و نام پاتریک مودیانو از فرانسه به عنوان برنده نهایی اعلام شد. در نشریات و روزنامهها واکنشهای متفاوتی در این باره منتشر شده است. روزنامه گاردین از این انتخاب خیلی راضی نبوده و فیلیپ راث را بازنده بزرگ نامیده و نوشته است داوران جایزه نوبل نسبت به نویسندگان غیرانگلیسی زبان که آثارشان کمتر خوانده میشود، گرایش دارند. آنها نسبت به نویسندگان حاصل دورههای داستان نویسی نیویورک دید چندان مثبتی ندارند.
پاتریک مودیانو که در سال 1945 به دنیا آمده و اکنون 69 سال دارد در سال 1978 جایزه گنکور را برای رمان «خیابان بوتیکهای خاموش» گرفت. این کتاب را زنده یاد ساسان تبسمی به فارسی ترجمه کرده و نشر افراز ناشر آن است.
پاتریک مودیانو، نخستین نویسنده فرانسوی نیست که نوبل ادبیات می گیرد. چهارده فرانسوی این جایزه را بردهاند. به عنوان مثال در سال 2008 ژان ماری گوستاو لوکلزیو این جایزه را از آن خود کرد. آندره ژید هم نوبل برده، روژه مارتن دوگار و آلبر کامو و ژان پل سارتر که جایزه را نپذیرفت، اما جایزه به نامش ماند. نویسندگان بزرگی هم در فرانسه جایزه نبردند و چشم از جهان فرو بستند.
پاتریک مودیانو زندگی را سماجت در به یاد آوردن خاطرات و یادمانهای از یاد رفته می داند. داوران جایزه نوبل هم همین ویژگی را برای نوبل دادن به او اعلام کردهاند. مودیانو جوایز بسیاری را به دست آورده است که معتبرترین آنها پیش از نوبل جایزه گنکور، جایزه آکادمی فرانسه و جایزه ادبی اروپا بود. پیتر انگلوند، دبیر دائمی آکادمی سوئد، در مصاحبه خود پس از اعلام نام پاتریک مودیانو اذعان کرد که آقای مودیانو به رغم معروفیت در فرانسه، در کشورهای دیگر چندان محبوبیت ندارد.
شاید او بهترین گزینه نباشد، اما در بازار نشر ایران به احتمال زیاد تکانی ایجاد خواهد کرد. «محلهگم شده» را اصغر نوری، و «سفر ماه عسل» را نسرین اصغرزاده ترجمه کرده و ناشر آن دو هم افراز است. در کافه جوانی گمشده او را هم نشر افق منتشر کرده، رمان بیراه او را هم آرش نقیبیان در نشر فرهنگ آرش منتشر کرده است. رمان «افق» و «تصادف شبانه» این نویسنده را هم نشر چشمه با ترجمه حسین سلیمانی نژاد منتشر کرده. تصادف شبانه ترجمه دیگری هم دارد که مهسا ابهری در نشر فرهنگ جاوید منتشر کرده. ناهید فروغان هم ناشناختهماندگان را در نشر چشمه منتشر کرده. به این ترتیب بازار نشر ایران با او آشناست و مترجمان نام آشنا ایرانیها را با این نویسنده آشنا کرده بودند. دو نویسنده معروف یعنی فیلیپ راث و هاروکی موراکامی، یکی امریکایی و دیگری ژاپنی، از این معتبرترین جایزه ادبی دنیا بهرهای نبردند. از سایر نامهای ناکام امسال میتوان به جویس کرول اوتس و خابیر ماریاس اشاره کرده که آنها هم در ایران شناخته شده هستند. برنده نوبل ادبیات سال 2014 جایزه خود را که معادل یک میلیون و صد هزار دلار ارزش دارد روز دهم دسامبر آینده از پادشاه سوئد در شهر استکهلم دریافت خواهد کرد.نوبل ادبیات از سال 1901 تاکنون به 106 نویسنده تعلق گرفته است که در این میان بیشترین سهم را نویسندگان انگلیسیزبان با 26 جایزه داشتهاند. پس از آن نویسندگان فرانسوی و سپس آلمانی زبان قرار دارند که 14 و 13 بار نوبل ادبیات را تصاحب کردهاند. ایرانیها البته در این مهمانی سهمی نداشتهاند. نام محمود دولتآبادی و زنده یاد احمد شاملو هم در این گمانهزنیها ذکر می شد. در سال 2013، آلیس مانرو، نویسنده کانادایی، به خاطر داستانهای کوتاه خود نوبل ادبیات را از آن خود کرد.
مجتبی گلستانی :
مودیانو اساساً رمان ذهنی محض ننوشته است. شخصیتی که عمدتاً راوی است، برحسب یک برخورد یا تصادف از نو به گذشتهاش پیوند میخورد و دایم به سمت مرور و بازیابی گذشته و خودش حرکت میکند و این حرکت در درون پاریس رخ میدهد، در دل شهر. هر لحظهی شهر، لحظهای است از آنچه آن شخصیت دیده و تجربه کرده است. در رمانهای مودیانو عمدتاً سنّ راوی یا آن شخصیت محوری مشخص نمیشود و خواننده دایم باید حدس بزند یا کشف کند که او در چه سن و سالی و با کدام دغدغهها در خیابان و محلهاش گام برمیدارد. از این رو، هویت فرد یا به اصطلاح فیلسوفان، سوژه در رمانهای مودیانو همان چیزی است که در پساساختارگرایی با تعبیر «سوژه در فرایند» از آن یاد میشود.
تصادف، نبود راز، جستوجوی هویت، درگیری با خاطره و حافظه و در نهایت پاریس، بهعنوان اصلیترین شخصیت رمانهای مودیانو از مهمترین مولفههای جهان داستانی مودیانو به شمار میروند.
دیالکتیک ذهن و عین در این فرآیند در بحرانیترین شکل برای راوی رخ میدهد و او با پرسههایش در شهر به دنبال خودش، گذشتهاش و همهی داشتهها و نداشتههای شخصی و اجتماعیاش میگردد.
از این رو من اعتقاد دارم که رمانهای پاتریک مودیانو را صرفاً نمیتوان رمانهایی دانست که ذهنی محض باشند، بلکه تکنیک سیال ذهن نشاندهندهی تنشی بیپایان با مکان و ابژههای خارج از ذهن است.
میان رمانهای مودیانو و رمانهای داستاننویسان فرانسوی تفاوتهای فراوانی وجود دارد. هرچند مشابهتهایی میان برخی داستانهای ونکولارد و جهان مودیانو دیده میشود. رمان عمدتا با یک تصادف یا برخورد، مثلاً برخورد فیزیکی دو انسان با هم یا تصادف فردی با یک خودرو آغاز میشود. راوی یا شخصیت اصلی از این تصادف به پرسشهای بزرگی رهنمون میشود. به پرسش در باب اینکه من کیستم؟ کجا بودهام؟ کجا می رفتهام؟ از کجا میآمدهام و پرسشهایی از این دست. پرسشها ظاهری بسیار روزمره و ابتدایی دارند. اما محتوایشان فلسفیتر و عمیقتر از آن است که گمان میشود.
تصادف، نبود راز، جستوجوی هویت، درگیری با خاطره و حافظه و در نهایت پاریس، بهعنوان اصلیترین شخصیت رمانهای مودیانو از مهمترین مولفههای جهان داستانی مودیانو به شمار میروند. معروف است که مودیانو خود چیزی به این مضمون گفته است که تنها یک داستان را به شیوههای گوناگون روایت میکند. رمانهای مودیانو بهشدت شبیه یکدیگرند و این باعث می شود تنها با خواندن یکی از این رمانها به جهان مودیانو وارد شویم. اما معتقدم که این شیوهی روایت به تکرار نمیانجامد و اگر آکادمی نوبل مودیانو را پروست زمان نامیده است، از این جهت نیست که مودیانو متونی به عظمت و بزرگی مارسل پروست آفریده است، بلکه او به تجربهی خوانندهی ادبیات که پروست را خوانده است از نو چیزی میافزاید و افقهای تازهای را در جهان پروستی ادبیات میگشاید.
مودیانو نه امتداد پروست است و نه تکرار و بازتولید پروست. گویی بر شانهی پروست ایستاده است و با اتکا به روایتهای ذهنی پروست که عمیقاً وابسته به خاطره / حافظهاند، تکنیک سیال ذهن و رمان ذهنی و روانکاوانه را یک گام به جلو میبرد.
ابوالحسن نجفی:
من، اطلاع دقیقی از مودیانو و آثارش نداشتم . با دوست عزیزم جناب منوچهر بدیعی صحبت می کردم. آقای بدیعی با آثار مودیانو آشناست اما معتقد بود که مودیانو نویسنده خوبی نیست و علاقه ای به آثارش ندارد .
شاید آکادمی نوبل امسال می خواستند جایزه ای به یک نویسنده فرانسوی بدهند و ناگزیر مودیانو را انتخاب کرده اند. آقای بدیعی چنین نظری داشت. نمی دانم این نظر چقدر درست است. این استنباط شخصی اش بود.
واقعیت این است که نمی دانم و نمی توانم بگویم چون در این چند سال اخیر عمده فعالیت هایم در زمینه های دیگر متمرکز شده است. فرصت من خیلی کم است و تمام وقتم صرف کارهای دیگر میشود .درباره ادبیات فارسی تحقیق می کنم، بنابراین اصلا نمی رسم که همه آثار نویسندگان را بخوانم و نظر قطعی بدهم.